Marrëveshja e Parë mbi parimet që rregullojnë normalizimin e marrëdhënieve

Marrëveshja brenda kornizës së dialogut teknik
Data e nënshkrimit: 19 prill 2013

Statusi i marrëveshjes:
Marrëveshja është zbatuar pjesërisht

Palët/delegacionet

Ivica Daçiq
Kryeministër i Serbisë

Ketrin Eshton
Përfaqësuese e Lartë për Politikën e Jashtme dhe të Sigurisë së BE-së

Hashim Thaçi
Kryeministër i Kosovës*

Zyrtarët

Tomisllav Nikoliq
President i Serbisë

Ivica Daçiq
Kryeministër i Serbisë

Atifete Jahjaga
Presidente e Kosovës*

Hashim Thaçi
Kryeministër i Kosovës*

Historiku:

Procesi i Brukselit i sponsorizuar nga BE solli Kosovën dhe Serbinë në tryezën e negociatave për herë të parë që nga shpallja e njëanshme e pavarësisë së Kosovës në 2008. Procesi mund të ndahet në dy faza: faza e dialogut teknik, e cila çoi në një seri marrëveshjesh në 2011 dhe faza e dialogut politik që rezultoi në Marrëveshjen e Parë mbi Parimet që rregullojnë Normalizimin e Marrëdhënieve (e njohur më mirë si Marrëveshja e Brukselit) e vitit 2013 dhe marrëveshjet pasuese që rezultuan nga ajo.

Marrëveshja e Brukselit u përfundua në 19 prill 2013 në dy tekste identike: njëri u nënshkrua nga Ketrin Eshton (Catherine Ashton) dhe Ivica Daçiq, dhe tjetri nga Ketrin Eshton dhe Hashim Thaçi.

Kjo marrëveshje me 15 pika parashikonte krijimin e një Shoqate / Asociacioni të Komunave me shumicë Serbe, mbajtjen e zgjedhjeve lokale të Kosovës në katër komuna në veri, krijimin e strukturave kosovare dhe mbylljen e strukturave komunale Serbe, integrimin e strukturave serbe të sigurisë në kornizën institucionale të Kosovës dhe integrimin e gjyqësorit.

Përveç kësaj, me këtë marrëveshje u ra dakord të intensifikohen bisedimet mbi energjinë dhe telekomunikacionet dhe përfundimin e tyre deri më 15 qershor të të njëjtit vit.

U ra dakord gjithashtu që asnjëra palë nuk do të bllokojë ose inkurajojë të tjerët të bllokojnë përparimin e palës tjetër në rrugën e saj drejt BE-së.

Parimet themelore të përfshira në këtë marrëveshje janë përpunuar më hollësisht në marrëveshjet speciale në vitet në vijim. Qëllimi i kësaj marrëveshje ishte integrimi i popullatës dhe institucioneve serbe që veprojnë brenda sistemit serb në kornizën ligjore dhe institucionale të Kosovës.

Derisa Kuvendi i Kosovës, në qershor të të njëjtit vit, ratifikoi Marrëveshjen e Brukselit si një marrëveshje ndërkombëtare, e cila i bëri institucionet e Kosovës të detyruara ta zbatojnë atë, Kuvendi Popullor i Serbisë nuk e bëri të njëjtën gjë.
Qeveria e Serbisë unanimisht pranoi marrëveshjen e arritur, ndërsa më 26 prill 2013, Kuvendi Popullor  miratoi raportin mbi negociatat politike dhe teknike me Prishtinën, i cili përfshinte këtë marrëveshje. Kërkesa për të vlerësuar kushtetutshmërinë e vendimit të Kuvendit Popullor mbi miratimin e raportit të qeverisë dhe vetë Marrëveshjes së Brukselit u refuzua nga Gjykata Kushtetuese e Serbisë në dhjetor të vitit 2014, duke vlerësuar se ajo ishte një çështje politike, jo ligjore.

Pikat thelbësore të marrëveshjes

Link në tekstin e marrëveshjes në gjuhët e mëposhtme

Zgjedhjet lokale

Me marrëveshjen e parë mbi parimet që rregullojnë normalizimin e marrëdhënieve (Marrëveshja e Brukselit), ndër të tjera, u ra dakord për krijimin ligjor të katër komunave me shumicë serbe nën juridiksionin e Kosovës në veri: Mitrovica e Veriut, Zveçan, Zubin Potok dhe Leposaviq. Kjo përfshinte mbajtjen e zgjedhjeve të para lokale të Kosovës në këto komuna, në nëntor 2013.

Deri në këtë marrëveshje, serbët kryesisht nuk morën pjesë në zgjedhjet e Kosovës, në veçanti në katër komuna në veri.

Në zbatimin e kësaj marrëveshje, Beogradi pa krijimin e kushteve për formimin e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe – AKS, që është pjesë e së njëjtës marrëveshje, ndërsa Prishtina e pa atë si zgjerimin e kompetencave edhe në veri të Kosovës dhe integrimin e serbëve nga veriu në sistemin e Kosovës.

Në fund të majit 2013, të dy qeveritë miratuan një plan për të zbatuar marrëveshjen, sipas të  cilit  zgjedhjet lokale do të mbaheshin deri në fund të tetorit. Asambletë e të gjitha komunave në territorin e Kosovës, të cilat funksionojnë në sistemin serb, u shpërndanë pas kësaj. Me vendim të Qeverisë së Serbisë, u emëruan organe të përkohshme të cilat ende funksionojnë në këto komuna.

Zgjedhjet e para lokale të mbështetura nga OSBE-ja në Kosovë u mbajtën në nëntor 2013 në katër komuna në veri. Kosova ka rënë dakord të mos shfaqë simbolet shtetërore, stemat dhe elementët e tjerë shtetërorë në kutitë e votimit.

Misioni Monitorues i Bashkimit Evropian i vlerësoi këto zgjedhje si të lira dhe të drejta. Përkundër të gjitha vështirësive, zgjedhjet që nga ajo kohë janë mbajtur në të dy nivelet qendrore dhe lokale në të gjitha komunat në Kosovë.
Vitin pasues, organet komunale u krijuan në të katër komunat në veri dhe statutet u miratuan në përputhje me legjislacionin e Kosovës.

Edhe pse qëllimi ishte që të shfuqizohen strukturat komunale serbe, kjo ende nuk është arritur.

Integrimi i strukturave të sigurisë në veri të Kosovës

Bazuar në Marrëveshjen e Brukselit, ishte parashikuar që çështja e sigurisë të zgjidhej duke shpërndarë strukturat ilegale serbe që vepronin në veri dhe integrimin e tyre në strukturat e sigurisë së Kosovës. Deri atëherë, policia serbe në veri të Kosovës operonte brenda sistemit ligjor serb dhe nën kontrollin e MPB-së së Serbisë.

Plani i zbatimit thekson se të gjithë oficerëve të policisë në veri do t’u ofrohet një vend në strukturat dhe institucionet ekuivalente të sigurisë së Kosovës, por që në të njëjtën kohë me procesin e integrimit, Serbia duhet të mbyllë ambientet e strukturave të sigurisë Serbe dhe të pezullojë pagat e tyre (Qeveria serbe lëshoi ​​një dekret në dhjetor 2013 kur të gjithë oficerët e policisë të MPB-së janë pensionuar).

Përveç integrimit të ish-oficerëve të MPB-së në Policinë e Kosovës, marrëveshja parashikon krijimin e një Komande Rajonale për veriun e Kosovës, me një komandant rajonal, për katër komuna veriore (Mitrovica e Veriut, Zveçan, Zubin Potok dhe Leposaviq).

Qeveria e Kosovës mori listën e oficerëve të policisë të cilët janë të interesuar të bëhen pjesë e Institucioneve të Sigurisë së Kosovës më 11 dhjetor 2013, dhe kështu procesi i integrimit ka filluar. Nga gjithsej 337, 292 oficerë policie janë integruar.

Asociacioni i komunave serbe

Pjesa kryesore e Marrëveshjes së Parë mbi Parimet që Rregullojnë Normalizimin e Marrëdhënieve (Marrëveshja e Brukselit) i kushtohet formimit të Asociacionit të Komunave me një Shumicë Serbe (AKS).

Marrëveshja parashikon krijimin e një Komuniteti / Asociacioni të komunave me shumicë serbe në Kosovë – Mitrovica e Veriut, Zubin Potok, Zveçan, Leposaviq, Graçanica, Shtërpce, Novo Brdo, Kllokot, Ranilug dhe Partesh.

Ideja e Marrëveshjes së Brukselit, posaçërisht e AKS-së, është të lehtësojë integrimin e plotë të serbëve të Kosovës (në katër komuna në veri) në sistemin e Kosovës, si dhe institucioneve që veprojnë brenda sistemit serb, përfshirë institucionet shëndetësore dhe arsimore.

Në përputhje me kompetencat e dhëna nga Karta Evropiane e Vetëqeverisjes Lokale dhe ligji i Kosovës, komunat pjesëmarrëse do të kenë të drejtë të bashkëpunojnë në ushtrimin kolektiv të kompetencave përmes Komunitetit / Asociacionit i cili do të ketë mbikëqyrje të zhvillimit ekonomik, arsimit, shëndetësisë, urbanizmit dhe zhvillimit rural. Ky asociacion do të themelohet në bazë të Statutit.

Në gusht 2015, Kosova dhe Serbia arritën një Marrëveshje mbi Parimet e Përgjithshme / Elementet Kryesore të AKS-së, e cila përcakton objektivat, strukturën organizative, marrëdhëniet me autoritetet qendrore, aftësinë ligjore, buxhetin dhe mbështetjen e AKS-së.

Kishte një mungesë të mbështetjes për këtë marrëveshje në Kosovë, ajo u kritikua nga opozita dhe publiku, shkaktoi një krizë dhe protesta masive. Peticioni kundër kësaj marrëveshje, i iniciuar nga opozita, u nënshkrua nga 200 mijë qytetarë.

Në një atmosferë të tillë, më 31 tetor 2015, Presidentja e Kosovës kërkoi nga Gjykata Kushtetuese të vlerësojë kushtetutshmërinë e parimeve të përgjithshme të AKS-së.

Megjithëse gjykata e konsideroi si kushtetues formin e AKS-së në përputhje me Marrëveshjen e Parë për Normalizimin e Marrëdhënieve, e cila u ratifikua nga Kuvendi i Kosovës, ajo vlerësoi disa pjesë të marrëveshjes së vitit 2015 si antikushtetuese:

Objektivat, struktura organizative, buxheti, mbështetja financiare dhe dispozitat e përgjithshme shkojnë përtej kornizës së Kushtetutës së Kosovës në fushën e vetëqeverisjes lokale;

E drejta e iniciativës legjislative, e cila parashikohet gjithashtu nga marrëveshja e vitit 2015 për AKS-në, i përket ekskluzivisht Presidentit të Kosovës, Qeverisë, anëtarëve të Kuvendit ose të paktën dhjetë mijë qytetarëve.

Gjykata Kushtetuese vlerësoi gjithashtu se AKS-së nuk mund t’i besohen kompetenca ekskluzive për të përfaqësuar interesat e komunitetit serb në Kosovë, në marrëdhëniet me autoritetet qendrore.

Pas këtij vendimi, zbatimi i marrëveshjes u bë i pamundur, duke marrë parasysh se asnjëra palë nuk dëshiron të pajtohet për kompromise të mëtejshme.

Ndërsa Prishtina këmbëngul në zbatimin e marrëveshjes së vitit 2013, e cila nuk parashikon kompetenca ekzekutive për AKS, Beogradi pranon vetëm krijimin e AKS-së në përputhje me Marrëveshjen mbi Parimet e Përgjithshme / Elementët Kryesorë, siç u ra dakord në Bruksel në 2015.

Në Prill 2018, Bashkimi Evropian konfirmoi mandatin e Ekipit Menaxhues të AKS-së i ngarkuar me hartimin e statutit të komunitetit, megjithatë, megjithëse pala serbe pretendon se statuti u hartua, deri më sot nuk është paraqitur as para BE-së, as para publikut në Serbi dhe Kosovë.

Link në tekstin e marrëveshjes në gjuhët e mëposhtme